Afgelopen oktober kwamen patiënten(vertegenwoordigers), zorgprofessionals en het BENEFIT-team samen voor een bespreking met de stakeholdercommissie, het adviesorgaan van het project. Het onderwerp van deze avond was de invloed van beloning op gedragsverandering. Jeroen Kemperman van het Zilveren Kruis vertelde hoe we een goede gezondheid kunnen bereiken via het automatiseren van gezond gedrag. Daarnaast presenteerde hij meerdere leefstijlprogramma’s die deze principes al effectief toepassen.
Jeroen Kemperman is Senior Manager Strategy & Business Development bij het Zilveren Kruis en auteur van diverse boeken over innovatieve businessmodellen. Vanuit het BENEFIT-team was onder andere David de Buisonjé aanwezig, promovendus bij het BENEFIT-project en gespecialiseerd in beloningen ten behoeve van gedragsverandering. Specifiek houdt David zich bezig met of het financieel belonen van gezond gedrag leidt tot leefstijlverandering. Samen konden David en Jeroen ons veel vertellen over wat er allemaal bij leefstijlverandering komt kijken!
Interview
Hoi Jeroen en David! Wat houdt ‘gezond gedrag’ eigenlijk precies in?
Jeroen: Bij gezond gedrag denk ik aan vitaliteit: meer beweging, betere slaap, meer ontspanning en gezondere voeding. Daarbij wordt gezondheidsbeleving ook beïnvloed en bepaald door je professionele en privé omgeving en relaties. De vervolgvraag is natuurlijk hoe we gezond gedrag dichterbij brengen voor iedereen en hoe we dat kunnen stimuleren vanuit omgeving en relaties. Het zit hem hier in het aanleren en inbedden van gewoontes!
David: Aanvullend op wat Jeroen zegt denk ik dat precies het aanleren of afleren van gewoontes de uitdaging is als het gaat om gezond gedrag. Veel mensen weten hoe het moet en willen ook gezond leven, maar het lukt hen door een gebrek aan tijd, aandacht of energie niet altijd weerstand te bieden aan ongezonde verleidingen.
Waarom is het belangrijk dat er goede kennis is over gedragsverandering?
Jeroen: In onze huidige samenleving bereiken mensen een steeds oudere leeftijd, de zogenaamde vergrijzing. En met deze vergrijzing neemt ook het aantal mensen met een chronische ziekte toe. Hierdoor zijn de laatste levensjaren van de mens lang niet altijd prettig of zonder langdurige zorgen. Dit probleem creëert een uitdaging voor de maatschappij om preventief te gaan denken, in dit geval dus focussen op gedragsverandering. Samen willen we er namelijk voor zorgen dat mensen meer gezonde levensjaren ervaren, in plaats van alleen maar ziek zijn op de oude dag. Een goede basis van kennis over mechanismen en factoren die aan gedragsverandering ten grondslag liggen is daarvoor erg belangrijk.
David: Volgens mij kunnen alle belangrijke uitdagingen waar wij als maatschappij voor staan (klimaat, gezondheid, armoede etc.) opgelost worden door ons gedrag te veranderen. Dat wil niet zeggen dat het makkelijk is, maar meer kennis over gedragsverandering kan dus een hele belangrijke bijdrage leveren aan betere wereld. Wat betreft gezondheid is er nog wel veel te winnen over hoe we ‘duurzame’ gedragsverandering bereiken. Er is inmiddels best wat kennis over hoe een verandering gestart kan worden, maar het op lange termijn volhouden is eigenlijk weer een heel nieuwe uitdaging.
Wat voor principes zijn belangrijk bij het aanleren van een gewoonte om gedrag te veranderen?
Jeroen: Allereerst komt hier de kernvraag naar boven waarom we ons gedrag zouden willen veranderen. Dit heeft alles te maken met motivatie en hogere doelen, die zowel een interne (“Ik ga gezonder leven, omdat ik mijn kleinkinderen wil zien opgroeien”) als een externe (“Ik stop met roken zodat ik geld bespaar”) focus kunnen hebben. Daarnaast heeft men handvatten nodig om deze verandering daadwerkelijk te starten. Daarvoor is een concreet plan van aanpak nodig dat het beste kan worden nagestreefd in kleine, haalbare stapjes. Zorg er dus voor dat je via tussendoelen naar het einddoel toewerkt. Als laatste is het van belang dat het gedrag automatisme wordt en in het dagelijks leven is ingebed. Bijvoorbeeld: “Bij elke lunch neem ik ook een stuk fruit en de lunch bestaat meer uit groente en minder uit brood”. Zo ga je stapsgewijs op weg naar een gezondere leefstijl die je kunt volhouden.
Hoe zorg je dan dat dit proces zo aantrekkelijk mogelijk is?
Jeroen: Ontzettend veel aspecten kunnen een bijdrage leveren aan het vergemakkelijken van het proces. Bij gedragsverandering is onder andere steun van vrienden en familie erg belangrijk. Daarnaast kijken mensen om zich heen voor informatie over sociale normen. Zorg er dus voor dat de gewenste gedragingen duidelijk aanwezig zijn in de sociale spiegels van de persoon. Een rolmodel dat werkt volgens deze gewenste normen kan hierbij helpen, maar vooral wanneer diegene het nét iets beter doet in jouw doel dan jij. Jezelf vergelijken met een supermodel kan namelijk ook demotiverend werken. Verder is het belangrijk dat het gewenste pad ook leuk wordt gemaakt. Het juiste gedrag kan bijvoorbeeld in toegankelijke spelelementen worden verwerkt. Als laatste kan je zorgen voor het geven van genoeg complimenten. Complimenten doen namelijk dienst als bevestiging voor vervolg. Wanneer je alle bovenstaande factoren combineert met verdiende complimenten, dan kom je al een heel eind in het veranderen van je gedrag!
Hoe zit het met het Zilveren Kruis? Past de organisatie deze principes al toe in het stimuleren van gezond gedrag?
Jeroen: Jazeker, en dat doen we steeds meer, binnen het Zilveren Kruis is het programma ‘Afvallen met Afspraken’ een mooi voorbeeld, zie hieronder.
Afvallen is niet eenvoudig, maar het helpt als er een financiële stok achter de deur is. Dit blijkt uit de resultaten van 273 deelnemers aan het leefstijlprogramma ´Afvallen met Afspraken´ van Zilveren Kruis. Het programma wordt beschikbaar gesteld aan werkgevers.
Het programma richt zich op voeding, bewegen en motivatie. Een op de drie deelnemers zegt dat de financiële stok achter de deur een belangrijke reden is om mee te toen. Aan de hand van persoonlijke doelen werken de deelnemers drie maanden lang met een personal trainer en een voedingscoach. Daarna gaan deelnemers twee maanden zelfstandig verder. Halen zij de doelen, dan vergoedt Zilveren Kruis het volledige programma. Deelnemers die zich niet aan de afspraken houden en de doelen niet halen draaien zelf op voor de rekening van 350 euro. Dat blijkt een effectieve financiële prikkel voor gedragsverandering.
David jij herkent in dit voorbeeld de toepassing van het ‘loss aversion’ principe, wat is dat precies?
David: Het loss aversion principe gaat erover dat je je inleg terugverdient, wanneer je jouw doel hebt behaald. Maar daarentegen verlies je de inleg wanneer je je doelt niet haalt. Een ander voorbeeld hiervan dat succesvol is gebleken is het programma StickK.
At StickK you challenge yourself to something and bet money on you attaining your own goal. If you attain your goal, you get the money back. A short-term reward for yourself. But if you don’t attain the goal, you lose the money. The principle of loss aversion is given even stronger force here because your loss goes to an anti-cause, like a donation to your least favourite political party or football club.
Jeroen vindt dit een erg interessant voorbeeld, ken jij hier ook nog een Nederlandse variant van David?
David: Ja, op een iets andere manier past de fitnessketen Trainmore in Nederland eenzelfde principes toe. De fitnessketen geeft mensen voor elke keer dat ze komen opdagen een euro korting op het abonnementsgeld van de volgende maand. Blijkbaar werkt dat model voor hen en is het aantrekkelijk voor sporters!